پایان نامه

 

  تحقیق مدیریت مساجد در pdf دارای 55 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد تحقیق مدیریت مساجد در pdf   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

 

بخشی از فهرست مطالب پروژه تحقیق مدیریت مساجد در pdf

چکیده  
1ـ مقدمه  
2ـ پیشینه موضوع  
2ـ1ـ تعریف مسجد  
2ـ1ـ1ـ مسجد در قرآن  
2ـ1ـ2ـ تعریف مسجد از نظر قرآن  
2ـ1ـ3ـ تعریف مسجد از نظر پیامبر(ص)  
2ـ2ـ مسجد به عنوان یک سازمان داوطلبانه مذهبی  
انواع سازمان‌ها در جامعه مدنی  
2ـ3ـ تأثیر اسلام بر حیات مدنی مسلمانان  
2ـ4ـ کارکردهای مساجد در طول تاریخ  
2ـ4ـ1ـ کارکرد نیایشی  
2ـ4ـ2ـ کارکرد آموزشی  
2ـ4ـ3ـ کارکرد اجتماعی  
2ـ4ـ4ـ کارکرد سیاسی  
مسجد و انقلاب اسلامی  
2ـ5ـ چالشهای مساجد در دوران معاصر  
2ـ6ـ مدل کارکرد مطلوب مسجد به عنوان یک سازمان غیر دولتی  
الف ـ در بعد اعمال نیایشی  
ب ـ در بعد فعالیت‌های غیر نیایشی  
3ـ روش شناسی تحقیق  
3ـ1ـ جامعه آماری تحقیق  
3ـ2ـ نمونه آماری تحقیق  
3ـ3ـ روش جمع آوری اطلاعات  
3ـ3ـ1ـ متغیرهای عملیاتی در بعد فعالیت‌های نیایشی  
3ـ3ـ2ـ متغیرهای عملیاتی در بعد فعالیتهای غیر نیایشی  
3ـ4ـ نحوه تحلیل پرسشنامه  
3ـ5ـ روش تحلیل آماری  
4ـ یافته‌های حاصل از بررسی نمونه‌ها  
5ـ نتیجهگیری  
6ـ پیشنهادها  
منابع  

بخشی از منابع و مراجع پروژه تحقیق مدیریت مساجد در pdf

انقلاب اسلامی ایران یا نهضت مسجد. مصاحبه با دکتر محمدیان، ماهنامه مسجد، شماره 71، آبان (1382)

من یک لیبرال محافظه کارم(1383). روزنامه شرق، ویژه نامه نوروز

مسجد، مسجدی‌ها و چند کلمه حرف حساب. مجله زائر، شماره 70 ، مرداد (1379)

آذر، عادل ؛ مؤمنی، منصور (1380). آمار و کاربرد آن در مدیریت. جلد دوم، تهران: انتشارات سمت

باقی، عمادالدین و همکاران (1381). پرستشگاه در عهد سنت و تجدد. مجموعه مقالات، تهران: نشر سرایی

شکوهی، فاطمه (1382). بررسی عملکرد آموزشی مساجد. ماهنامه مسجد، شماره 71 ، آبان ماه

خمینی، روح ا; (1371). صحیفه نور. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

قوچانی، محمد (1379). یقه سفیدها (جامعه شناسی نهادهای مدنی در ایران). تهران: انتشارات نقش و نگار

قوچانی، محمد (6/2/1383). رساله فیلسوف تنها (معرفی آخرین کتاب سید جواد طباطبایی). روزنامه شرق

نظری، مرتضی. مساجد، جامعه جوان ما و ضرورت توجه بیشتر

هسلبین، فرانسیس و همکاران (1378). سازمان فردا. جلد دوم، ترجمه فضل الله امینی، تهران: انتشارات فرا

مجلسی، علامه. بحارالانوار

چکیده

این مقاله، مسجد را از منظر علم مدیریت مورد بررسی قرار داده، چرا که موضوع علم مدیریت، سازمان است، و مسجد به عنوان یک سازمان یا یک نهاد، در محدوده بررسی این علم قرار می‌گیرد. مقاله حاضر در دو بخش تنظیم شده: بخش نظری و بخش عملی در بخش نظری، پس از مروری بر ادبیات تحقیق این مقاله به موضوع مسجد از سه منظر نگریسته است

· نخست، نسبت مساجد با محیط بزرگ‌تری که در آن زندگی می‌کنند

در این منظر، فرض تحقیق بر آن است که مساجد به علت محاط بودن در محیط بزرگ‌تر خود، به شدّت متأثر از دگرگونی‌های این محیط‌اند و بخش مهمی از تغییرات و چالش‌های پیش روی آنها زاییده تغییرات محیط است

· در مرحله دوم، سازمان‌ها انواع گوناگون دارند، سازمان مساجد، با کدام یک از این انواع سنخیّت و سنخیّت بیشتری دارد؟

از میان سازمان‌های مبتنی بر سود، سازمان‌های مبتنی بر ترس و سازمان‌های مبتنی بر ارزش، مسجد کدامین نوع از این انواع است؟

یا در میان سازمان‌های مبتنی بر ایمان و سازمان‌های غیر ایمانی، مسجد با کدام یک منطبق است؟

و یا در میان سازمان‌های دولتی، انتفاعی، به کدام یک نزدیکتر است؟

سرانجام، مسجد سازمانی دیده شده است: غیر انتقاعی، غیر دولتی، داوطلبانه و مبتنی بر ایمان

· در مرحله سوم، عملکرد مدیریتی مساجد در دو سطح خرد یعنی مدیریت عملیاتی یک واحد مسجد، در مقابل سطح کلان، یعنی عملکرد مدیریتی کلان مساجد در کشور یعنی مدیریت راهبردی مساجد مورد بحث قرار گرفته است
· دست آخر از دل مباحث نظری، مدلی برای مدیریت راهبردی مساجد در دو بعد عملکرد نیایشی و عملکرد غیر نیایشی استخراج شده است

 

1ـ مقدمه

در حال حاضر به علت پیچیده و چند بعدی شدن مسائل مختلف در جوامع، شاهد ایجاد سازمان‌های گوناگون در تمامی زمینه‌های مختلف جوامع هستیم تا به نیازهای بشری پاسخ دهند. علاوه بر خصوصیت اجتماعی بودن انسان، هم اکنون دیگر، تلاش یک فرد به تنهایی و یا حتی یک گروه، بدون سازماندهی و در چارچوب یک سازمان، نمی‌تواند برآورده‌کننده نیازهای انسانها باشد. حضور سازمان‌ها در ابعاد مختلف زندگی اجتماعی چنان پررنگ است که یک فرد از قبل از تولد تا بعد از مرگ با سازمان‌های مختلف در ارتباط بوده و سرنوشتش با این پدیده بشری گره خورده است. برخی از متفکران را نظر بر این است که اکنون دیگر شاهد پدیده‌ای به نام «جامعه» متشکل از «افراد» نیستیم ، بلکه «جوامع» کنونی متشکل از «سازمان‌ها» هستند (دراکر، 1990) و «جامعه» بدین معنا باید موضوع علم «جامعه شناسی» قرار گیرد

در دیدگاه نهادگرایی[1]، هر سازمان یا به عبارت بهتر هر «نهاد»، در راستای ارضای یکی از نیازهای بشری فعالیت می‌نماید و به یکی از انواع نیازهای بشری پاسخ می‌دهد. طبق نظریه «هرم سلسله مراتبی نیازها»ی آبراهام مازلو، از جمله نیازهای انسان نیاز خود شکوفایی است. این نیاز در انسان، عالی‌ترین مرتبه نیاز است و خود دارای ابعاد و اشکال متفاوتی می‌تواند باشد. یکی از ابعاد این نیاز بسیار پیچیده، گرایش به «پرستش» و در مرحله پایین‌تر «دیگر خواهی» می‌باشد. در سیر تحول تمدن غربی و پیدایش مدل جامعه مدنی غربی، برای پاسخگویی به ابعاد متفاوت نیاز خودشکوفایی در انسان‌ها نوعی از سازمان‌ها پدید آمده‌اند که به «سازمان‌های داوطلبانه»[2]، «سازمان‌های غیر دولتی»[3]، یا «سازمان‌های غیر انتفاعی»[4] موسوم هستند

جالب است که بدانیم در اسلام، به عنوان یک دین مترقی، این گونه سازمان‌ها و تشکیل آنها سابقه‌ای بسیار طولانی دارد. به علت مفهوم خاص «عبادت» در اسلام ـ که هر عملی را که به قصد قربت الهی صورت گیرد را عبادت برمی‌شمارد ـ اعمال نیایشی و غیر نیایشی با نیات الهی، در زمره عبادت به شمار می‌روند. از سوی دیگر، به علت تأکید خاص اسلام بر ارزش جمع و جماعت، این دین مبین راهکار بسیار مبتکرانه‌ای را ارائه نموده است و آن تشکیل سازمانی داوطلبانه، غیر دولتی و غیر انتفاعی به نام «مسجد» است. مروری بر نقش و اهمیت مسجد در اسلام و همچنین نقش و کارکردهای آن در طول تاریخ حیات مدنی مسلمانان نشان می‌دهد که مساجد در اسلام و در جوامع  مسلمان همان نقشی را ایفا کرده‌اند که امروزه از یک سازمان غیر انتفاعی در غرب انتظار می‌رود. با این تفاوت که معمولاً یک سازمان غیر انتفاعی در عرصه بسیار خاصی با هدفی مشخص که توسط اعضای آن تعیین می‌گردد فعالیت می‌نماید، در صورتی که این هدف تأمین گردد، سازمان باید منحل گردد و یا تغییر هدف صورت پذیرد. اما نهاد «مسجد» انعطاف‌پذیری بسیار زیادی دارد و با رعایت اصول ذکر شده در منابع اسلامی، یک مسجد می‌تواند به دامنه وسیعی از فعالیتها پرداخته و در زمینه‌های مختلف، به نیازهای انسان به صورت سازمانی پاسخ دهد و از سوی دین اسلام، الهی و عبادی بودن این فعالیتها به رسمیت شناخته می‌شود

در جوامع اسلامی، از جمله ایران، حضور مساجد در زندگی اجتماعی مردم حضوری پررنگ است بدان گونه که طبق آمارهای رسمی هم اکنون در ایران بالغ بر 70000 مسجد (محمدیان، 1382 : 20) وجود دارد. این تعداد مسجد آنگاه مهم جلوه می‌کند که توجه کنیم تقریباً هیچ سازمانی از نوع دیگر دارای چنین تراکمی نیست. تنها امکان دارد مدارس از این نظر با مساجد برابری کنند

بعد از گذشت بیش از ربع قرن از انقلاب اسلامی ایران و تشکیل جمهوری اسلامی ایران، شاهد کمرنگ شدن هر روز نقش مساجد در جامعه هستیم. این بی‌رونقی حتی در زمینه رسالت اولیه مساجد، برگزاری آداب و آیین‌های نیایشی، هم محسوس می‌باشد. عجیب‌تر آن است که این بی‌رونقی مزمن مساجد بعد از تشکیل جمهوری اسلامی در ایران رخ داده است. در حالی که این مساجد در دوره قبل از انقلاب بسیار فعال‌تر بوده و حتی همین مساجد محل شکل گیری بسیاری از تلاش‌ها برای برپایی نظام جمهوری اسلامی بوده است. تمامی کسانی که دوران قبل از انقلاب را به یاد دارند، بدون هیچ استثنایی، به نقش پررنگ مساجد در جامعه و در جریانات منجر به انقلاب اسلامی ایران اشاره می‌کنند. به راستی مساجدی که در طول تاریخ ایران بالاخص در دوره قبل از انقلاب، بدان گونه پررنگ بوده‌اند و کارکردهای بسیاری را داشته‌اند چرا رفته رفته متروک گشته‌اند؟ آیا زندگی مدرن و پیچیده امروزی دیگر پذیرای مسجد نیست؟ آیا مسجد هم اکنون کارکردهای خود را در زندگی قرن بیست و یکمی از دست داده است؟ اگر بخواهیم این سؤال را به صورت اساسی‌تر مطرح کنیم باید پرسید آیا جوامع مسلمان میان «مظاهر تجدد» و «مظاهر زندگی دینی» یکی را باید انتخاب کنند؟ و حال که از انتخاب تجدد گریزی نیست، باید با زندگی اجتماعی دینی و مظاهر آن از جمله مسجد وداع کرد؟ آیا مسجد در یک جامعه مسلمان تنها زمانی می‌تواند رونق داشته باشد که دین در مصدر حکومت نباشد؟ و;

این سؤالات و سؤالات بسیار دیگری ذهن هر فرد آگاهی را به خود مشغول می‌کند . اما این مقاله را سعی بر آن است که با رویکردی مدیریتی به پدیده مسجد بنگرد. وجود ظرفیت عظیمی چون هفتاد هزار مسجد در تمام نقاط کشور، با انبوهی از منابعی که در اختیار دارند، ضرورت نگاهی دقیق، علمی و موشکافانه‌ای را می‌طلبد. بنابراین تلاش این تحقیق بر آن است تا با موشکافی مسجد به عنوان یک سازمان داوطلبانه غیر دولتی و غیر انتفاعی از زاویه علم مدیریت، به سؤالات زیر پاسخ دهد

1ـ مسجد به عنوان یک سازمان داوطلبانه غیر دولتی و غیر انتفاعی از نوع مذهبی در جامعه کنونی ایران چه کارکرهای مطلوبی می‌تواند داشته باشد؟

2ـ مساجد کنونی موفق، به ایفای کدامیک از کارکردهای یاد شده می‌پردازند؟

قابل ذکر است کارکردهای مطلوب و نحوه مدیریت مطلوب مسجد به عنوان یک سازمان غیر دولتی در دو بعد قابل طرح است

1ـ فعالیت‌های نیایشی

2ـ فعالیت‌های غیر نیایشی

بررسی پاسخ به این سؤالات در ابتدا تلاش شود تا با مطالعه ادبیات نظری، مدل مفهومی کارکردها و نحوه مدیریت مطلوب مساجد به عنوان یک سازمان غیر دولتی طراحی گردد. سپس به روش توصیفی، از نوع پیمایشی (با استفاده از پرسشنامه) بررسی می‌گردد که مساجد موفق در تهران، با توجه به مدل به دست آمده، در چه وضعیتی قرار دارند

انتظار می‌رود با پاسخگویی به سؤالات این تحقیق، متولیان امور فرهنگی مذهبی در جامعه همچون مرکز رسیدگی به امور مساجد، وزارت ارشاد، سازمان اوقاف و; در تسری کارکردهای مطلوب و نحو مدیریت مطلوب مساجد به عنوان یک سازمان غیر دولتی (برآمده از این تحقیق) به دیگر مساجد بکوشند

2ـ پیشینه موضوع

 2ـ1ـ تعریف مسجد

«کلمه مسجد» اسم مکانی است که سجده در آن انجام می‌شود، مانند خانه‌ای که به خاطر سجده برای خدا ساخته می‌شود. از مسجد به عنوان محلی که نام خدا را در آن می‌برند (عبادات) یاد شده است. «مساجد» هم جمع «مسجد» است که معبد مسلمانان است. در حقیقت مسجد مکانی است برای عبادت و راز و نیاز با خالق هستی که در فرهنگ اسلامی از جایگاه رفیعی برخوردار است. مسجد مکان ارشاد و تبلیغ مسائل، معارف و احکام اسلام است. «مسجد خانه خدا و محل طرح مسائل دنیوی و اخروی مسلمین است»

از نظر شکلی نیز «مساجد اولیه مسلمین قطعه زمینی وسیع و مربع شکل بود که اطراف آن را چهار دیوار یا خندق احاطه می‌کرد و دارای مأذنه نبود. اما اکنون اغلب مساجد دارای قسمتی است میانی به نام صحن که گاهی نیز مسقف است و در اطراف آن چهار رواق دارد که وسیع‌ترین آن رواق قبله است که محراب نیز در آنجا قرار دارد

نخستین مسجد را حضرت محمد(ص) در مدینه و در کنار خانه خود ساخت. سپس خلفا و حاکمان و پادشاهان بر وسعت آن افزودند و در تزیین آن کوشیدند. در فاصله قرن اول و دوم هجری در عهد امویان با همکاری معماران بیزانسی شیوه معماری یونانی در ساختمان مساجد به کار رفت اما مسلمانان در آن تغییراتی دادند چنانکه به مرور زمان برخی از کلیساها به مسجد تبدیل شد. یعنی جهت بنا را از مشرق به سوی مکه تغییر دادند

در پاره‌ای مساجد، سنت معماری ایرانی عصر ساسانی نیز ملحوظ گشته است

نام برخی از مساجد مهم اسلامی عبارتند از: «مسجد الاقصی، مسجدالحرام، مسجد قبا، مسجد النبی، مسجد ایاصوفیا و مسجد گوهرشاد» (زرین چیان : 22)

2ـ1ـ1ـ مسجد در قرآن

«در قرآن کریم کلمه مسجد مجموعاً 28 مرتبه ذکر شده است. از کل آیاتی که کلمه مسجد در آن‌ها یاد شده در پانزده مورد، کلمه مسجد با پسوند «الحرام» (مسجد الحرام) و پنج مرتبه، مسجد به تنهایی آمده است، یک مورد نیز مسجد با پسوند «الاقصی» (مسجدالاقصی) و یک مرتبه، مسجد با پسوند «ضرار» (مسجد ضرار) آمده و در شش مورد کلمه مسجد به صورت جمع (مساجد) وارد شده است. بیشترین آیاتی که نازل شده و موضوع مسجد در آن مطرح گردیده مشعر به مسجد به معنای خاص است و صریحاً درباره موضوع عام مسجد سخنی نگفته است. هر چند امکان بهره برداری از آنها جهت آشنایی با مسجد و شرایط آن مسدود نمی‌باشد» (باقی و همکاران ، 1381: 146)

2ـ1ـ2ـ تعریف مسجد از نظر قرآن

«آنچه که مسلم است، قرآن بحث لفظی درباره مسجد ایراد نکرده است و تعریف مسجد در قرآن بر اساس برداشت از مفاهیم آیات مربوط به مسجد ارائه می‌گردد و انتظار بحث لفظی از قرآن در تعریف مسجد انتظار شایسته‌ای نیست

1ـ قرآن معابد قبل از اسلام را مسجد خوانده است، یعنی جایی که خدا در آنجا خوانده شود. قرآن در یک جا به فرزندان حضرت آدم(ع) خطاب می‌کند «زینت‌های خود را هنگام مسجد رفتن برگزینید» (اعراف / 31) و در جایی دیگر خطاب به بنی اسرائیل می‌گوید «داخل مسجد می‌شوند چنانکه اولین بار داخل شدند» (اسراء / 7) این آیات نشانگر آن است که مسجد محل عبادت و عبادتگاه است

2ـ قرآن بر پایه عرف به مکانی که به اسم مسجد ساخته می‌شود می‌گوید هر چند که از تمام اهداف عالیه مسجد تهی بوده و حتی نماز خواندن در آن ممنوع و حتی تخریب آن لازم باشد، مانند مسجد ضرار که قرآن با همین عبارت (مسجد ضرار) از آن یاد می‌کند

3ـ مسجد به معنای سجده‌گاه، اعضای هفتگانه سجده در بدن نیز در قرآن آمده است. چنانکه قرآن می‌فرماید: «به درستی که مساجد (سجده گاه‌ها) از آن خداست و کسی را با خدا نخوانید» بنابر قول مشهور معنای این آیه مواضع سجده است

4ـ چهارمین تعریفی که از کلم مسجد در قرآن به دست می‌آید، این است که مسجد به معنای همین مسجد معمولی و عرفی است. البته گاهی به معنی مساجدی خاص، مثل مسجد الحرام و مسجد النبی و مسجد قبا و گاهی نیز به معنای عام آن یعنی همین مساجدی که در عرف امروز معمول است، متذکر گردیده

5ـ مسجد به  معنای  بیوت (خـانه‌های) پیامبران در قرآن وارد شده (باقی و همکاران ، 1381: 147)

2ـ1ـ3ـ تعریف مسجد از نظر پیامبر(ص)

«در تعریف مسجد از نظر پیامبر یک نکته مهم به چشم می‌خورد و آن اینکه در معرفی مساجد ماهیت آن را بیان داشته نه شکل و صورت آن را. بنابر تعریف پیامبر از مسجد، معلوم می‌شود مسجد جایی است و یا جایی باید باشد که شرافت حضور انبیا را دارا باشد و اطلاق خانه خدا بر آن صدق کند. فرهنگ پیامبر همان فرهنگ قرآن است. پیامبر اسلام در جای دیگری می‌فرماید: «همه زمین را برای من مسجد و طهور کردند» از این کلام پیامبر دو برداشت مفید میسور است: یکی اینکه هر جا شرایطی داشته باشد که با فرهنگ قرآن و سنت مطابقت کند (به عبارت دیگر بتواند مجلس انبیا، روشن به نور الهی و خانه خدا باشد) آنجا مسجد است. دیگر اینکه می‌گوید همچون یهود و نصاری نباشید که تنها و تنها معابد را محل عبادت می‌دانند. غرض از مسجد ملاقات با خدا است پس در هر جا این امکان فراهم شود آنجا مسجد است

روایات بسیاری از پیامبر اسلام رسیده که با معرفی مسجد در واقع اهل مسجد را هم معرفی می‌کند، همچون «مسجد خانه متقین است»، «انسانهای مسجدی مؤمن هستند» و از این دست مطالب، که ضمن معرفی مسجد به اوصاف اهل آن نیز می‌پردازد» (باقی و همکارن، 1381: 153)

2ـ2ـ مسجد به عنوان یک سازمان داوطلبانه مذهبی

شکل‌گیری جامعه مدنی[5] معلول پیدایش شرایطی جدید در اجتماعات بشری می‌باشد. شاید بتوان مشخصات عمده این شرایط جدید را در دو محور زیر خلاصه کرد

1ـ با  وقوع رنسانس در غرب و افزایش دانایی  و توانایی بشر در حیطه‌های مختلف، اندک اندک، طبقه متوسط به معنای علم جامعه شناسی در جوامع تبدیل به طبقه اکثریت گردید

2ـ همپای تحولات پیش گفته، تغیرات شدیدی را در عرصه حاکمیت سیاسی در جوامع نیز شاهد هستیم به نحوی که معنای حاکمیت، ابزارهای اعمال حاکمیت و در کل فلسفه وجود حاکمیت تغییر نمود. کم کم به مردمان ساکن یک کشور نه «رعیت»، بلکه «تبعه» و پس از آن، «شهروند» خطاب گردید

انواع سازمان‌ها در جامعه مدنی

 

کلمات کلیدی :